Ρωτήσαμε αρκετούς ειδικούς εάν η χρήση παπουτσιών από ανθρακονήματα θα μπορούσε να προκαλέσει τραυματισμό. Να τι μας είπαν…
Τα λεγόμενα “σούπερ-παπούτσια” (αυτά που περιέχουν πλάκα από ανθρακονήματα) είναι τα παπούτσια που προτιμούν οι elite αθλητές από όλο τον κόσμο, αλλά καθώς η διάδοση τους έχει αυξηθεί εκθετικά ακόμη και στους ερασιτέχνες δρομείς, πολλοί αναρωτιούνται αν θα μπορούσαν επίσης να προκαλέσουν κάποιο τραυματισμό.
Μέχρι στιγμής, δεν έχει δημοσιευθεί καμία έρευνα που να έχει εξετάσει τη συσχέτιση μεταξύ τέτοιου τύπου παπουτσιών και τραυματισμών, πρώτον επειδή είναι σχετικά νέα προϊόντα και δεύτερον, γιατί είναι κοινή διαπίστωση ότι δεν είναι προς το συμφέρον των εταιρειών που τα κατασκευάζουν. Ωστόσο, ορισμένοι επιστήμονες που εργάζονται και κάνουν έρευνα στον αθλητισμό έχουν παρουσιάσει κάποιες ενδείξεις για το πώς, γιατί και πού είναι πιθανό να συμβούν τραυματισμοί.
«Η έρευνα για συγκεκριμένους τραυματισμούς είναι εξαιρετικά δύσκολο να διεξαχθεί», λέει η Hannah Rice, αναπληρώτρια καθηγήτρια εμβιομηχανικής στη Νορβηγική Σχολή Αθλητικών Επιστημών, «επειδή θα έπρεπε να περιλαμβάνει εκατοντάδες αθλητές για μεγάλο χρονικό διάστημα, με υψηλό κόστος. Δεν έχει δημιουργηθεί ποτέ ένα παπούτσι που μπορεί να μειώσει τους τραυματισμούς, γιατί ο καθένας τρέχει διαφορετικά. Για να μπορέσει να γίνει αυτό, θα έπρεπε να είναι ένα παπούτσι ad hoc (εξειδικευμένο για τον κάθε αθλητή), το οποίο θα απαιτούσε πολλά κονδύλια τόσο για την έρευνα όσο και για τη δημιουργία του ίδιου του παπουτσιού», εξηγεί η Rice.
«Μέρος του προβλήματος είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας που έγινε για την ανάπτυξη αυτού του παπουτσιού διεξήχθη σε elite δρομείς, όχι σε ερασιτέχνες δρομείς, που προπονούνται και τρέχουν πολύ διαφορετικά», λέει ο Kim Hebert -Losier, ερευνητής αθλητικής εμβιομηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Waikato.
Ωστόσο, υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι τα παπούτσια που χρησιμοποιούν ανθρακονήματα μπορούν να προκαλέσουν πόνους και τραυματισμούς σε ερασιτέχνες δρομείς που δεν συμβαίνουν με τα παραδοσιακά παπούτσια τρεξίματος.
Προβλήματα αστάθειας των υποδημάτων πλάκας από ανθρακονήματα
Ο Hebert-Losier, συνεργάτης και συγγραφέας άρθρων σχετικά με την κινηματική των “σούπερ παπουτσιών” – τόσο των μινιμαλιστικών όσο και των πιο παραδοσιακών μοντέλων - και την οικονομία του τρεξίματος που επιτυγχάνουν, έχει διεξαγάγει ποιοτική έρευνα για τη σχέση τραυματισμών και παπουτσιών με πλάκα ανθρακονημάτων, αλλά τα δεδομένα της δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί. Η μελέτη περιελάμβανε τεστ σε ανθρώπους που τρέχουν στο δρόμο, μια πιο φυσική διαδικασία από την προπόνηση σε διάδρομο στο εργαστήριο. «Μερικών αθλητών δεν τους άρεσε να τρέχουν με παπούτσια άνθρακα, ιδιαίτερα όταν στρίβουν, γιατί ένιωθαν μάλλον ασταθείς. πράγμα που είναι λογικό όταν έχεις μια πολύ ψηλή ενδιάμεση σόλα. Οι συμμετέχοντες φοβήθηκαν επίσης μήπως τραυματίσουν τους αστραγάλους τους. Κάποιοι είπαν ότι δεν θα αγόραζαν αυτά τα παπούτσια γιατί ένιωθαν ότι ήταν πολύ ασταθή», σχολιάζει ο Hebert-Losier.
Μιλώντας με elite αθλητές διαπίστωσε ότι υπάρχουν παρόμοιες ανησυχίες. «Γνωρίζω έναν επίλεκτο τριαθλητή που αποφάσισε να μην τα φορέσει κατά τη διάρκεια ενός συγκεκριμένου αγώνα που περιελάμβανε πολλές στροφές, επειδή φοβόταν μήπως στραμπουλήξει τον αστράγαλό του. Και πρόσφατα μίλησα με έναν άλλο κορυφαίο τριαθλητή που αγωνίστηκε με αυτά τα παπούτσια και είχε προβλήματα στο ισχίο για τρεις εβδομάδες μετά τον αγώνα».
Σούπερ Παπούτσια: Βιομηχανικές Προσαρμογές
Το τρέξιμο με ένα επικαλυμμένο με άνθρακα παπούτσι με πολύ ψηλή ενδιάμεση σόλα και αφρό σαν ελατήριο προκαλεί εμβιομηχανικές προσαρμογές που, σύμφωνα με αθλητικούς επιστήμονες, μπορεί να οδηγήσουν σε πόνους στους μύες και πιθανούς τραυματισμούς.
«Νομίζω ότι το πιο σημαντικό πράγμα, αν δούμε τους ερασιτέχνες δρομείς, είναι ότι η εμβιομηχανική θα αλλάξει δραματικά. Ενεργοποιεί διαφορετικές μυϊκές ομάδες και σας εκθέτει σε διαφορετικές δυνάμεις και νόμους που το σώμα δεν ήταν συνηθισμένο στο παρελθόν», λέει ο Liam Walton, αθλητικός επιστήμονας και επικεφαλής αξιολόγησης αποτελεσμάτων στο INCUS Performance.
Έτσι, ακόμα κι αν ένας δρομέας δεν τραυματιστεί, η ευαισθησία του στο DOMS (καθυστερημένη έναρξη μυϊκού πόνου) μπορεί να αυξηθεί όταν αλλάζει σε παπούτσια από ανθρακονήματα. «Το DOMS σημαίνει ότι οι μύες χρησιμοποιούνται διαφορετικά από πριν», προσθέτει η Rice.
Η εξοικείωση με ένα παπούτσι και η σταδιακή αλλαγή είναι το κλειδί για την αποφυγή ανεπιθύμητου πόνου ή τραυματισμού, ώστε οι μύες να προσαρμοστούν και να δυναμώσουν.
Ο Hebert-Losier εξηγεί ότι με την κυκλοφορία του μινιμαλιστικού παπουτσιού που έγινε διάσημο από το βιβλίο Born to Run, πολλοί δρομείς υπέστησαν τραυματισμούς στον αστράγαλο, τη γάμπα και τον αχίλλειο τένοντα ακριβώς επειδή τα πόδια τους δεν είχαν συνηθίσει να τρέχουν χωρίς παπούτσια με υποστήριξη.
Αλλά με τη σταδιακή χρήση του παπουτσιού, τα πόδια των δρομέων μπορούν να γίνουν πιο δυνατά επειδή τα οστά προσαρμόζονται σταδιακά.
Το πλεονέκτημα του παπουτσιού της Nike (Nike Zoom Vaporfly 4% Flyknit) είναι ότι τείνει να είναι πιο κοντά σε ένα παραδοσιακό παπούτσι. «Αν θέλετε να τρέχετε με αυτά τα παπούτσια, το μυστικό είναι να τα ενσωματώσετε λογικά και προοδευτικά στο πρόγραμμα προπόνησής σας», λέει ο Herbert-Loiser.
«Επειδή αυτά τα παπούτσια είναι πιο αποτελεσματικά και γρήγορα, μια άλλη αλλαγή είναι ότι αυτός που φοράει είναι πιθανό να τρέχει πιο γρήγορα, κάτι που επηρεάζει την εμβιομηχανική και τη χρήση των μυών», λέει η Rice.
Ο Hebert-Losier συμφωνεί: «Αν το σώμα έχει συνηθίσει να τρέχει με έναν συγκεκριμένο τρόπο, σε ένα συγκεκριμένο παπούτσι, οι ιστοί δεν είναι προσαρμοσμένοι σε έναν ταχύτερο τύπο φόρτου εργασίας».
Κατανομή τραυματισμών από παπούτσια με ανθρακονήματα
Αν και δεν υπάρχουν απτά δεδομένα για τραυματισμούς σε τέτοιου τύπου παπούτσια, οι ερευνητές εξακολουθούν να είναι σε θέση να δώσουν κάποιες ενδείξεις για το πού είναι πιθανό να συμβούν τραυματισμοί.
"Τα παπούτσια έχουν αντίκτυπο όσον αφορά την κατανομή φορτίου", εξηγεί ο Hebert-Losier. "Στα παραδοσιακά παπούτσια, τείνεις να υποφέρεις από περισσότερους τραυματισμούς στο γόνατο, το ισχίο ή την πλάτη, τα οποία είναι πιο κοντά στη φύση τους, αντί να είσαι περισσότερο στα πόδια, αστραγάλους, γάμπες και κνήμη». Αν υποθέσουμε την κατανομή τραυματισμών που θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε με τα σούπερ παπούτσια, το σχέδιο θα μοιάζει περισσότερο με αυτό των παραδοσιακών παπουτσιών λόγω της ψηλής ενδιάμεσης σόλας και της αντικραδασμικής προστασίας. «Πιθανότατα θα συνεχίσουμε να βλέπουμε τραυματισμούς στο γόνατο, το ισχίο και την πλάτη. Και θα μπορούσαμε επίσης να προσθέσουμε γωνιακές παραμορφώσεις λόγω αστάθειας», προσθέτει.
Μυϊκή ατροφία: Πιθανό πρόβλημα λόγω “σούπερ παπουτσιών”
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Walton, οι ιδιότητες απορρόφησης κρούσεων του αφρού παπουτσιών με πλάκες άνθρακα, οι οποίες μειώνουν την δύναμη στα μέρη του σώματος, θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν τον κίνδυνο τραυματισμού.
Η κορυφαία έρευνα υποδημάτων με πλάκα από ανθρακονήματα, που διεξήχθη από τον Wouter Hoogkamer και δημοσιεύτηκε στο Sports Medicine, βρήκε λιγότερη κίνηση των εκτινόντων μυών του αστραγάλου στο πρωτότυπο “σούπερ παπούτσι” της Nike και λιγότερη κίνηση στη μετατάρσιο-φαλαγγική άρθρωση των ποδιών.
Αλλά οι επιστήμονες εικάζουν ότι η μείωση της λειτουργίας των μυών του κάτω άκρου μπορεί να οδηγήσει στην πραγματικότητα σε ατροφία αυτών των μυϊκών ομάδων. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε τραυματισμό και να ακυρώσει τα πλεονεκτήματα του παπουτσιού.
«Είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Χρησιμοποιώντας λιγότερο τον αστράγαλο και έχοντας λιγότερη κάμψη στον αστράγαλο, υπάρχουν λιγότερες πιθανότητες τραυματισμού, αλλά μακροπρόθεσμα, εάν δεν χρησιμοποιείτε αυτούς τους μύες τόσο πολύ, μήπως κινδυνεύετε να τραυματιστείτε από κακή χρήση;» επισημαίνει ο Walton.
Ο Hebert-Losier υποπτεύεται επίσης ότι οι μύες των κάτω ποδιών μπορεί να εξασθενήσουν εάν οι δρομείς εθιστούν στα παπούτσια με ανθρακονήματα. «Αν κοιτάξετε τη βιβλιογραφία, ένα από τα κύρια πράγματα που προκύπτει είναι ότι μειώνει το φορτίο στον αστράγαλο, στους μύες της γάμπας, στον Αχίλλειο Τένοντα και ενδεχομένως ακόμη και στο πόδι. Και θα ανησυχούσα ότι θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στην απραξία αυτών των δομικών στοιχείων», λέει ο ειδικός.
Ψυχολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη χρήση “σούπερ παπουτσιών”
Και μετά, υπάρχουν και οι ψυχολογικοί παράγοντες που παίζουν ρόλο όταν κάποιος χρησιμοποιεί ένα ζευγάρι παπούτσια από ανθρακονήματα.
Εάν οι δρομείς πιστεύουν ότι τα παπούτσια τους θα τους κάνουν πιο γρήγορους και το μάρκετινγκ τους παρακινεί ότι με την αγορά ενός ζευγαριού θα σημειώσουν νέα ρεκόρ, θα μπορούσαν να αυξήσουν την ταχύτητα, την ένταση και τη διάρκεια του τρεξίματός τους, γεγονός που από την άλλη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο τραυματισμού.
Η εξοικείωση με ένα παπούτσι και η σταδιακή αλλαγή είναι το κλειδί για την αποφυγή ανεπιθύμητου πόνου ή τραυματισμού.
«Η μη συνήθης δραστηριότητα είναι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους τραυματισμού στο τρέξιμο. Πάρα πολύ και πολύ νωρίς. Και αν τα αγοράσετε για να συμμετάσχετε σε μαραθώνιο, τρέχετε περισσότερα χιλιόμετρα και επομένως αυξάνετε τις πιθανότητες τραυματισμού. Αλλά οι δρομείς συχνά δέχονται τον κίνδυνο τραυματισμού για να βελτιώσουν την απόδοσή τους», λέει η Rice.
Ο Walton συμφωνεί ότι πολλοί δρομείς έχουν τη συνήθεια να το κάνουν αυτό.
«Έχω μιλήσει με προπονητές και αθλητές που έχουν υποστεί τραυματισμούς, από οσφυαλγία και πελματιαία απονευρωσίτιδα μέχρι προβλήματα αχίλλειου τένοντα από σούπερ παπούτσια. Όμως το ψυχολογικό στοιχείο είναι πιο δυνατό: το να στηθείς στην γραμμή της εκκίνησης χωρίς carbon παπούτσια και να δεις ότι τα έχουν όλοι οι άλλοι δημιουργεί ψυχολογικό μειονέκτημα», εξηγεί.
“Σούπερ παπούτσια” - η σωστή λύση είναι στη μέση
Τα παπούτσια με ανθρακονήματα μπορεί να μην είναι για όλους, αλλά αν θέλετε να τα ενσωματώσετε στο αγωνιστικό σας πρόγραμμα, δεν χρειάζεται να τα φυλάτε μόνο για την ημέρα του αγώνα.
«Πρέπει να το συνηθίσεις και να δώσεις χρόνο στο σώμα σου να προσαρμοστεί», λέει η Rice.
«Ένας καλός συμβιβασμός θα μπορούσε να είναι να χρησιμοποιήσετε τα παπούτσια για προπονήσεις ταχύτητας και ρυθμούς τρεξίματος και να τα εναλλάσσετε με τα συνηθισμένα παπούτσια σας, ώστε να μην εξαρτάστε από αυτά μόνο ή να κινδυνεύετε να μην προσαρμοστείτε στην χρήσης τους», λέει ο Hebert-Losier.
Το να θέσετε έναν στόχο πριν τα χρησιμοποιήσετε μπορεί επίσης να είναι μια καλή τακτική, λέει ο Walton. «Αν θέλετε να τρέξετε 5K σε λιγότερο από 20 λεπτά (ή ακόμα και 25), βάλτε το ως στόχο. Αφού το πετύχετε, σκεφτείτε να δουλέψετε και σε άλλα πράγματα: στην φυσική κατάσταση σας , την τεχνική, τη δύναμη. Και αφού πετύχετε όλους αυτούς τους στόχους, και μόνο τότε, αγοράστε παπούτσια με ανθρακονήματα. Το γυμναστήριο, η διατροφή και ο τρόπος ζωής είναι το 96%, οπότε επικεντρώσου πρώτα σε αυτές τις πτυχές και μετά στα παπούτσια σου, που είναι το άλλο 4%».
*** Αναδημοσίευση σε ελεύθερη μετάφραση από το άρθρο της Lily Canter που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Runners World στις 16 Δεκεμβρίου 2022
*** Μετάφραση και επιμέλεια από τον Ιωάννη Δαγκόγλου.
